“Ba khen con vì con làm tốt – hay vì ba muốn con làm tốt hơn nữa?”
Một tối con vẽ xong bức tranh và đưa cho tôi xem.
Tôi nhìn thoáng qua, mỉm cười và nói:
“Giỏi lắm con, đẹp thật! Mai thử vẽ màu đậm hơn nhé, sẽ đẹp hơn nữa!”
Con không nói gì. Chỉ gật gù.
Nhưng một lát sau, lúc đang gấp sách vở, con hỏi:
“Ba khen vì con làm tốt – hay để con làm tốt hơn nữa?”
Tôi đứng sững.
Câu hỏi nhỏ – mà như có ai đó bóc tách sự thật trong cách tôi vẫn thường nói chuyện với con.
Và tôi bắt đầu tự hỏi:
Phải chăng lời khen của mình – dù có ý tốt – lại đang khiến con luôn phải cố thêm?
Phải chăng, tôi chưa thật sự biết cách khen con để con cảm thấy đủ, chứ không là “đủ để bước tiếp”?
Tôi từng dùng lời khen như một cách “thúc đẩy” – và vô tình gây áp lực
Tôi lớn lên trong một gia đình mà lời khen hiếm hoi, và nếu có – thường đi kèm điều kiện:
“Giỏi đấy, nhưng đừng chủ quan.”
“Lần sau phải hơn nhé, mới được khen tiếp.”
“Được vậy là tốt rồi – nhưng vẫn chưa bằng anh X đâu.”
Và thế là, tôi quen với một kiểu yêu thương có điều kiện.
Khen – để tạo động lực.
Khen – để con hiểu rằng phải “giữ phong độ”.
Khen – nhưng luôn gài thêm một nhắc nhở phía sau.
Lúc chưa tỉnh thức, tôi cứ tưởng đó là “cách giáo dục đúng đắn”.
Tôi đã từng khen con như vậy – tưởng mình đang giúp con tiến bộ.
“Giỏi quá, ráng duy trì nha!”
“Tốt đấy, nhưng mà phải nhớ làm đều nha con!”
“Bố khen con, nhưng kỳ sau phải lên điểm nữa mới tuyệt vời!”
Tôi không biết rằng những lời đó – với đứa trẻ đang cần được ghi nhận – lại là gánh nặng.
Tôi bắt đầu thấy con căng thẳng mỗi lần được khen.
Con bắt đầu hỏi:
“Nếu con làm không tốt nữa thì ba có thất vọng không?”
“Nếu con không đạt được, ba có còn khen con không?”
Tôi giật mình.
Vì tôi nhận ra, con không thấy mình được yêu vì chính mình,
mà chỉ khi con làm điều gì đó “xứng đáng”.
Và từ giây phút đó,
tôi học cách khen con lại – từ đầu.
Không phải để con cố hơn, mà để con cảm thấy mình đủ đầy – trong cả thành công và thất bại.
Tôi học cách khen con – để con thấy mình đã đủ
Tôi học cách khen vào nỗ lực – không chỉ vào kết quả
Sau câu hỏi ấy của con, tôi ngồi rất lâu để nghĩ lại.
Tôi nhớ lại những lần mình đạt giải ở trường, nhưng lời khen duy nhất tôi nhận được chỉ là:
“Được vậy là tốt. Cố gắng giữ phong độ.”
Tôi đã từng nghĩ mình cần “giỏi hơn nữa” để được yêu hơn.
Và rồi, tôi mang chính suy nghĩ đó… sang con mình.
Nhưng từ khoảnh khắc con hỏi: “Ba khen vì con thật sự làm tốt, hay để con làm tốt hơn?”
Tôi quyết định thay đổi.
Tôi học cách khen con – không phải để con cố, mà để con thấy: con đã đáng giá, ngay trong chính khoảnh khắc này.
Giờ đây, tôi nói:
-
“Ba thấy con đã ngồi kiên trì cả tiếng để làm bài – ba trân trọng điều đó.”
-
“Con đã dám thử làm điều con chưa biết – ba tự hào vì con can đảm.”
-
“Bức tranh này thể hiện được cảm xúc của con – đẹp hơn mọi màu sắc.”
Con không cần đạt thành tích.
Con không cần thắng ai.
Con chỉ cần được thấy mình được công nhận – vì chính nỗ lực, vì chính sự hiện diện.
Tôi dừng so sánh – dừng “gài kèm” kỳ vọng vào lời khen
Tôi nhận ra, đôi khi chỉ một từ “nhưng…” sau lời khen cũng đủ để biến nó thành áp lực.
-
“Giỏi rồi, nhưng lần sau nhớ kỹ hơn nha.”
-
“Tốt đấy, nhưng phải đều như vậy mới được.”
Giờ đây, tôi học cách dừng lại ở điều tốt đẹp.
Khi khen, tôi chỉ khen. Không nhắc thêm. Không buộc ràng.
Tôi học nói:
“Ba rất vui khi thấy con đang cố gắng. Chỉ vậy thôi – và điều đó là đủ.”
Vì tôi biết, mỗi lời khen không điều kiện là một giọt nước lành xoa dịu trái tim con.
Tôi học cách khen cả khi con chưa “giỏi”
Trước kia, tôi chỉ khen khi con làm tốt.
Còn giờ, tôi khen con ở chặng giữa.
Khi con đang học nhảy dây – chưa thành công, tôi vẫn nói:
“Ba thấy con vẫn kiên trì từng vòng. Ba rất tự hào về sự cố gắng này.”
Và ánh mắt con sáng lên – không phải vì “giỏi” hơn ai…
mà vì con thấy mình được công nhận – không cần điều kiện.
Tôi học cách khen con – để con tin vào chính mình, chứ không phải chỉ cố để vừa lòng tôi.
Vì cuối cùng, mục tiêu không phải là “có một đứa trẻ luôn giỏi”,
mà là có một đứa trẻ luôn tin: mình xứng đáng được yêu – ngay cả khi chưa hoàn hảo.
Khi con không còn cần “cố gắng để được khen” – mà vẫn thấy mình đủ đầy
Con bắt đầu khen chính mình – điều mà trước đây con chưa từng làm
Một lần, con làm xong bài toán – và dù chưa đúng hết, con vẫn quay sang tôi, cười và nói:
“Hôm nay con thấy con làm tốt hơn hôm qua rồi đó ba!”
Tôi không cần nói gì nhiều.
Chỉ mỉm cười, xoa đầu con và thì thầm:
“Ba cũng nghĩ vậy.”
Khoảnh khắc ấy, tôi nhận ra:
Tôi học cách khen con không chỉ để con nghe…
mà để con học cách tự khen chính mình.
Con không còn sợ sai – vì biết tình thương không phụ thuộc vào thành tích
Trước kia, mỗi lần làm sai, con sẽ cuống lên, hoặc giấu bài đi vì sợ bị trách.
Nhưng giờ, khi gặp lỗi, con chỉ nói:
“Lần này con sai, nhưng con biết con sẽ sửa được.”
Tôi không còn nghe câu hỏi: “Ba có buồn con không?”
Mà nghe nhiều hơn câu: “Ba ơi, ba thấy chỗ này con làm sao rồi?”
Lời khen đúng – không tạo ra áp lực,
mà tạo ra không gian để con được thở.
Gia đình tôi nhẹ hơn – vì không ai phải “diễn” để được công nhận
Vợ tôi từng nói:
“Em thấy con dạo này thoải mái hơn. Nó hay hát vu vơ. Hay ôm mẹ bất ngờ.”
Tôi mỉm cười.
Không phải vì tôi “đã thành công với con”,
mà vì tôi không còn lấy tình yêu ra trao đổi bằng thành tích.
Không ai trong nhà tôi phải gồng mình để “xứng đáng” được khen.
Chúng tôi khen nhau – vì được thấy nhau cố gắng, chứ không vì cần đạt được một thước đo nào cả.
Tôi cũng nhẹ hơn – vì không còn dùng lời khen như một công cụ kiểm soát
Tôi từng tưởng: “khen con đúng lúc sẽ giúp con tiến bộ hơn”.
Nhưng hóa ra, cách tôi học cách khen con lại làm tôi buông được kỳ vọng trong chính mình.
Tôi thôi nghĩ mình phải “dạy ra một đứa con giỏi giang”.
Thay vào đó, tôi nuôi dưỡng một con người đang học cách tin vào chính bản thân mình.
Và đó – là thành tựu lớn nhất của một người cha.
Không phải điểm 10. Không phải giải thưởng.
Mà là:
Một đứa trẻ dám sai, dám thử, và biết rằng mình xứng đáng – ngay cả khi chưa hoàn hảo.
Lời khen đúng – không làm con giỏi hơn, mà làm con tin hơn
Nếu bạn từng khen con theo kiểu “giỏi rồi, nhưng lần sau phải cố hơn”…
Nếu bạn từng nghĩ lời khen là cách hiệu quả để “thúc con tiến lên”…
Thì có thể bạn giống tôi – từng lầm tưởng rằng yêu thương cần kèm theo điều kiện.
Nhưng từ khi tôi học cách khen con đúng, tôi hiểu:
Lời khen không phải là phần thưởng để đổi lấy thành tích.
Lời khen là nơi trú ngụ – để con biết: mình vẫn đáng quý, kể cả khi chưa hoàn hảo.
Chúng ta lớn lên trong một thế hệ mà lời khen thường mang màu sắc áp lực.
Hãy để con chúng ta lớn lên trong một thế hệ mà lời khen là món quà nuôi dưỡng nội lực.
Hãy dừng lại sau mỗi câu “Ba tự hào về con” – đừng thêm chữ “nhưng…”.
Hãy nhìn vào nỗ lực – không chỉ vào kết quả.
Hãy học cách khen một đứa trẻ đang dám sai – thay vì chỉ tung hô khi chúng đạt điểm 10.
Vì điều con cần, không phải là trở nên giỏi hơn người khác.
Mà là tin: con đủ tốt – và có thể tốt hơn từng chút, theo cách của riêng mình.
Bạn có thể bắt đầu – chỉ bằng một lời khen đủ đầy
Nếu bạn từng khen con để con cố gắng hơn,
và giờ bạn muốn khen để con tin vào chính mình hơn –
hãy bắt đầu hôm nay.
Không cần chờ một thành tích.
Chỉ cần một khoảnh khắc con cố gắng, một ánh nhìn tự tin, một lần con dám thử.
👉 Hãy thử viết cho con một lá thư nhỏ –
nơi bạn nói với con không phải “vì con giỏi”, mà vì con đã luôn cố gắng.
Mời bạn chia sẻ lá thư đó tại:
🌱 http://nuoicondungcach.org
Biết đâu, chính điều bạn viết ra – không chỉ làm dịu trái tim con,
mà còn chữa lành đứa trẻ ngày xưa trong chính bạn.