Tôi vẫn nhớ rõ buổi chiều hôm đó, khi tôi vừa dứt câu:
“Sao con không làm theo lời ba dặn? Phải biết nghe lời chứ!”
Con – đứa con trai 9 tuổi của tôi – chỉ cúi mặt, môi mím chặt.
Rồi con buột miệng:
“Con không muốn nói chuyện với ba. Ba lúc nào cũng bắt con nghe lời.”
Câu nói ấy như một nhát chạm thẳng vào tim.
Tôi lặng người. Không phải vì con hỗn – mà vì con nói đúng.
Tôi từng nghĩ, cách dạy con tốt nhất là khiến con biết nghe lời, làm theo hướng dẫn, không cãi lại, không tranh luận.
Tôi tưởng như thế là “con ngoan”.
Nhưng khi nghe con nói vậy, tôi chợt nhận ra… có thể mình đã sai, từ gốc rễ.
Tôi từng nghĩ làm cha là phải “dạy cho con biết sợ”
Tôi lớn lên trong một gia đình mà tiếng nói của người cha là luật.
“Ba đã nói thì phải làm.”
“Cãi là hỗn.”
“Trẻ con biết gì mà nói?”
Và tôi mang nguyên vẹn cách dạy con ấy vào gia đình nhỏ của mình.
Mỗi lần con phản ứng, tôi cứng giọng:
“Im ngay!”
“Con không được phép cãi!”
“Ba nói là để tốt cho con.”
Tôi gọi đó là “dạy con”.
Nhưng thực chất – đó là ép con phục tùng.
Tôi nghĩ mình đang “nắn thẳng” con, nhưng thật ra đang bẻ gãy tiếng nói bên trong con.
Tôi nghĩ mình đang dạy con biết điều, nhưng thật ra đang khiến con đánh mất lòng tin vào chính cảm xúc của mình.
Và rồi, tôi thấy con dần im lặng.
Không còn hỏi. Không còn chia sẻ. Không còn ôm tôi như trước.
Chỉ làm theo – một cách dè dặt và xa cách.
Tôi bắt đầu tự hỏi: Nếu đây là “cách dạy con đúng”, tại sao tôi lại thấy mất con dần đi?
Tôi không thấy con gần tôi hơn.
Tôi chỉ thấy con tránh tôi mỗi lần có chuyện sai sót.
Tôi không thấy con tin tôi hơn – mà chỉ thấy con sợ tôi biết.
Và tôi bắt đầu hiểu:
Cách dạy con không nằm ở việc dạy con nghe lời,
mà ở việc cha mẹ học lại cách lắng nghe.
Tôi bắt đầu học lại – từ việc lắng nghe con mà không chỉnh sửa
Dừng “chỉnh” con giữa câu nói – bắt đầu thực sự nghe
Sau buổi tối con nói: “Ba chỉ bắt con nghe lời,” tôi không phản ứng.
Tôi chỉ ngồi lặng đi – vì đó là lần đầu tiên tôi nghe được cảm xúc thật của con, chứ không phải “hành vi sai”.
Tôi nhận ra, bao năm qua, mình vẫn tưởng cách dạy con đúng là:
-
Dạy con biết vâng lời
-
Dạy con im khi người lớn nói
-
Dạy con hành xử “đúng mực”
Nhưng chưa bao giờ tôi học cách nghe con đến tận cùng một câu mà không ngắt lời.
Không chỉnh. Không dạy. Không chấm điểm cảm xúc.
Từ hôm đó, tôi bắt đầu rèn lại chính mình.
Ngồi xuống ngang tầm con. Không nhìn bằng ánh mắt soi xét. Không sẵn tư thế “sửa lỗi”.
Tôi chỉ nói:
“Con kể ba nghe chuyện đó đi.”
“Ba đang lắng nghe. Không có ai bị mắng ở đây cả.”
“Cảm xúc của con quan trọng với ba.”
Tôi học cách dừng dạy – để bắt đầu hiểu
Lúc đầu rất khó.
Tôi vẫn muốn chen vào:
“Không được nghĩ vậy!”
“Con sai rồi.”
“Thế là hư!”
Nhưng rồi tôi dừng lại. Và nói:
“Ba hiểu. Ba cũng từng thấy như vậy khi bằng tuổi con.”
“Cảm xúc đó rất thật. Ba cảm ơn con đã nói với ba.”
Tôi học cách phản hồi như một người bạn – một người thật sự muốn hiểu, không chỉ muốn kiểm soát.
Tôi nhận ra:
Cách dạy con không bắt đầu từ kỹ thuật – mà từ sự hiện diện.
Từ việc mình có đủ lặng để nghe – hay chỉ vội nói để con im.
Tôi thấy lại chính mình trong lời con
Điều làm tôi thay đổi mạnh nhất, là khi nghe con thì thầm:
“Khi ba im lặng, con thấy ba gần con hơn.”
Tôi từng nghĩ “quyết đoán” là phẩm chất của một người cha.
Giờ tôi thấy: trầm lắng, kiên nhẫn, và biết lắng nghe – là những điều khiến con đủ an toàn để mở lòng.
Tôi học được rằng:
Có khi, lời dạy lớn nhất không nằm ở bài học – mà nằm ở sự lắng nghe thật sự.
Khi tôi thay đổi cách dạy con – con bắt đầu lại gần tôi hơn
Con dám kể cả những chuyện “không đúng”
Trước kia, khi con mắc lỗi, con thường giấu.
Có lần làm vỡ cốc thủy tinh, con lặng lẽ quét sạch và… không nói gì.
Giờ đây, con bước đến, cầm một tờ bài kiểm tra bị điểm thấp và nói:
“Ba ơi, con sai rồi. Nhưng con biết lần sau phải đọc kỹ đề hơn.”
Tôi nhìn con – không còn là ánh mắt giận dữ.
Tôi chỉ xoa đầu và đáp:
“Cảm ơn con đã kể. Ba tin lần tới con sẽ làm tốt hơn – vì con dám đối diện.”
Thay vì che giấu vì sợ, con chọn chia sẻ vì được lắng nghe.
Và tôi nhận ra:
Thay đổi cách dạy con, là thay đổi không khí trong cả gia đình.
Mỗi bữa cơm, mỗi buổi tối – không còn im lặng căng thẳng
Có giai đoạn, trong bữa ăn, tôi là người hỏi – nhưng chỉ nhận lại câu trả lời cộc lốc.
Hoặc tệ hơn: im lặng.
Giờ đây, con kể chuyện – đôi khi rất vu vơ.
“Ba ơi, hôm nay con thấy bạn lớp con bị điểm kém, mà bạn ấy khóc.”
“Con hơi buồn, vì con cũng không giỏi môn đó.”
Tôi không vội “dạy cách xử lý”.
Tôi hỏi:
“Con nghĩ sao về chuyện đó?”
Và lắng nghe.
Tôi không còn cần “giải pháp” sau mỗi câu chuyện của con.
Tôi hiểu:
Lắng nghe không phải để sửa. Mà để cho con biết: có một người đang đi cùng.
Tôi thấy con tin vào chính mình – và tôi cũng tin vào mình, như một người cha mới
Con không cần hỏi tôi câu quen thuộc:
“Ba có giận con không?”
Vì con biết:
Tôi không còn “dạy” bằng giận dữ.
Tôi “dạy” bằng việc chấp nhận cảm xúc và dẫn đường bằng thấu cảm.
Vợ tôi từng thì thầm:
“Em thấy nhà mình yên hơn. Con vui hơn. Và anh… nhẹ hơn.”
Tôi cười.
Vì cuối cùng, tôi cũng hiểu:
Cách dạy con không phải là khiến con im lặng – mà là khiến con đủ an toàn để nói thật.
Dạy con không phải là khiến con nghe lời – mà khiến con muốn nói ra
Nếu bạn từng tin rằng cách dạy con đúng là khiến con biết vâng lời…
Nếu bạn từng dùng giọng điệu “bố bảo thì phải nghe” như một chân lý không thể tranh cãi…
Thì có thể bạn giống tôi – đã nhầm lẫn giữa vâng lời và kết nối.
Tôi từng nghĩ, con ngoan là con ít nói, ít cãi, ít phản ứng.
Nhưng hóa ra, điều tôi thật sự cần là một đứa trẻ dám nói, dám sai, dám thể hiện cảm xúc thật – mà vẫn biết mình được yêu.
Bởi vì:
-
Một đứa trẻ “nghe lời” có thể chỉ đang sợ hãi.
-
Còn một đứa trẻ dám nói thật – là đứa trẻ đang tin vào mối liên hệ với cha mẹ.
Chúng ta không thể dạy con bằng lời nói – nếu ta không lắng nghe lời của con trước.
Vì cách dạy con sâu sắc nhất, không nằm ở việc con vâng lời tức thì,
mà ở việc: con dần hiểu chính mình, nhờ có một người cha chịu lắng nghe.
Bạn có thể bắt đầu lại – bằng cách lắng nghe
Nếu bạn từng dạy con bằng tiếng quát – hãy thử lùi lại và lắng nghe.
Nếu bạn từng muốn con nghe lời – hãy thử hỏi: “Con thấy sao?”
Không có ai sinh ra đã biết cách dạy con hoàn hảo.
Nhưng chỉ cần bạn chọn lắng nghe thay vì kiểm soát – bạn đã bước một bước rất xa rồi.
👉 Hãy thử viết một lá thư cho con – không để dạy, mà để chia sẻ.
Một điều bạn từng sai, từng gồng, từng làm con sợ.
Và một điều bạn muốn làm khác đi từ hôm nay.
🌱 Gửi thư ấy – hoặc chia sẻ hành trình của bạn – tại:
http://nuoicondungcach.org
Vì biết đâu, điều bạn nói ra… lại chính là điều con bạn đang đợi được nghe từ rất lâu rồi.