“Nếu con không giỏi, ba có buồn không?” Con gái tôi hỏi câu ấy vào một buổi tối rất bình thường. Không phải sau khi con làm sai điều gì, cũng không phải trong một cuộc trò chuyện sâu sắc.
Chỉ là, sau khi con làm bài tập xong, đang tô màu ngẫu hứng, con quay sang hỏi:
“Ba ơi, nếu con không giỏi… ba có buồn không?”
Tôi sững lại.
Vì câu hỏi ấy không đến từ một đứa trẻ cần khen. Nó đến từ một trái tim đang âm thầm lo sợ:
Liệu mình có còn được yêu nếu không giỏi?
Liệu tình yêu ba dành cho mình – có điều kiện không?
Và khoảnh khắc ấy, tôi thấy rõ mình trong ánh mắt con.
Tôi của nhiều năm trước – luôn cố gắng hết sức, không phải vì yêu việc học, mà vì sợ bị mắng.
Tôi của những lần đạt điểm cao – không thật sự vui, mà chỉ thấy… nhẹ nhõm.
Tôi – người từng nghĩ rằng tình yêu và sự công nhận phải được đánh đổi bằng thành tích.
Và tôi biết: nếu mình không dừng lại, thì con tôi… sẽ tiếp tục sống cuộc đời của tôi.
Một đời sống vì kỳ vọng, không phải vì sự bình an.
Tôi từng nghĩ dạy con là định hướng – hóa ra là buộc con gồng
Tôi chưa từng muốn làm điều gì xấu với con. Ngược lại, tôi luôn cố gắng dạy con điều hay, định hướng đúng đắn, nhắc nhở con nỗ lực.
Nhưng rồi tôi nhận ra:
– Tôi hay khen con “ngoan” khi con làm đúng ý tôi.
– Tôi hay vui hơn khi con đạt điểm cao – và chê nhẹ nếu con đứng giữa lớp.
– Tôi từng vô tình so sánh: “Bạn A viết đẹp hơn con nhỉ?”, “Anh họ con được học sinh giỏi…”
Tất cả đều là những điều… tôi từng rất ghét khi còn nhỏ.
Nhưng tôi lại lặp lại, dưới lớp áo của “sự quan tâm.”
Và thế là, con tôi dần trở nên rụt rè. Dám làm, nhưng ít dám sai. Dám nói, nhưng hay nhìn nét mặt tôi trước.
Mỗi cái nhìn dò xét của con – lại làm tôi đau.
Và tôi biết: mình không muốn điều này kéo dài thêm một thế hệ nữa.
Tôi không muốn con phải lớn lên trong cảm giác “phải trở nên đủ tốt thì mới được yêu.”
Tôi muốn con biết rằng: dù con có làm gì – con vẫn được là con.
Và tôi chọn lại.
Tôi chọn nuôi con không kỳ vọng.
Tôi chọn bình an.
Tôi chọn yêu – không điều kiện.
Tôi học cách buông kỳ vọng – để con được là con
Tôi thay những câu hỏi “Con được mấy điểm?” bằng “Con học được gì hôm nay?”
Tôi từng quen miệng hỏi con mỗi lần đi học về:
“Hôm nay con được mấy điểm?”
“Con có được cô khen không?”
“Có đứng đầu lớp không?”
Nhưng tôi không biết rằng, mỗi lần như vậy là một lần tôi đánh tráo sự chú ý của con: từ việc con cảm nhận gì – thành con được công nhận ra sao.
Giờ đây, tôi học cách thay bằng những câu hỏi khác:
– “Con thấy điều gì thú vị hôm nay?”
– “Có gì làm con vui hoặc hơi buồn không?”
– “Con có muốn kể cho ba một điều gì đó – không liên quan đến điểm số không?”
Và tôi nhận thấy: ánh mắt con nhẹ hơn, thoải mái hơn, sống động hơn. Con không còn cố “báo cáo thành tích” – mà bắt đầu nói về những điều nhỏ bé, vui nhộn, thật lòng.
Đó là lúc tôi tin rằng: nuôi con không kỳ vọng không có nghĩa là buông bỏ định hướng – mà là đặt sự bình an và kết nối lên trước thành tích.
Tôi học cách khen nỗ lực – thay vì kết quả
Khi con làm một bức tranh chưa đẹp, thay vì nhận xét “Chưa đều nét này”, tôi nói:
“Ba thấy con kiên nhẫn tô từng chút. Ba rất thích cách con làm chậm mà cẩn thận.”
Khi con đứng giữa lớp, tôi không bảo: “Phải cố gắng hơn nhé”, mà nói:
“Ba biết con đã cố gắng theo cách của con. Con thấy điều gì con muốn cải thiện không?”
Khi tôi dừng gắn sự yêu thương vào thành tích, con bắt đầu thử nhiều hơn – và… sai nhiều hơn. Nhưng điều kỳ diệu là: con dám sai – và vẫn tự tin.
Vì con biết, sai không làm con mất tình yêu.
Tôi không hoàn hảo – nhưng tôi đang đi đúng hướng
Không phải lúc nào tôi cũng nhớ điều này. Có lúc vẫn lỡ so sánh. Có lúc vẫn buột miệng nói: “Làm thế này tốt hơn chứ!”
Nhưng rồi, tôi dừng lại, xin lỗi con, và nhắc lại với chính mình:
Tôi chọn nuôi con không kỳ vọng – vì tôi từng là đứa trẻ chỉ mong một cái gật đầu không kèm điều kiện.
Và giờ đây, tôi trao điều đó cho con – để con được lớn lên với một lòng tin chắc chắn:
“Dù con là ai – con vẫn xứng đáng được yêu, được lắng nghe, và được là chính mình.”
Khi tôi buông điều kiện – con trở nên tự tin hơn, dám thử, dám sai
Con bắt đầu nói: “Ba ơi, con chưa giỏi – nhưng con sẽ học từ từ”
Một hôm, con tôi làm sai bài toán và tự phát hiện. Trước đây, con sẽ cuống lên, xóa thật nhanh hoặc che vở lại. Nhưng lần này, con nói:
“Ba ơi, con làm sai rồi. Nhưng con thấy vì con đọc chưa kỹ. Con làm lại nha.”
Tôi chỉ gật đầu và nói: “Tuyệt vời, vì con đã nhận ra và dám sửa.”
Giây phút đó, tôi cảm nhận được một điều sâu sắc: sự tự tin thật sự không đến từ việc con luôn đúng – mà từ việc con biết sai cũng không làm mình mất giá trị.
Và điều đó chỉ có thể xảy ra khi người lớn dừng việc đặt điều kiện cho tình yêu.
Khi tôi nuôi con không kỳ vọng, con bắt đầu cảm thấy an toàn để được sai – và học từ chính những sai đó.
Con không cần “trở thành ai” – chỉ cần dám là chính mình
Trước đây, tôi hay hỏi: “Con muốn làm bác sĩ như ba không?”, “Sau này con định học trường nào?”
Giờ tôi chỉ hỏi:
“Con thích điều gì nhất lúc này?”
“Con muốn thử điều gì mà con thấy vui?”
“Con thấy điều gì khiến con thấy mình là con?”
Tôi không còn hướng con về một hình mẫu.
Tôi để con dẫn đường bằng cảm xúc, rồi dần học cách định hướng theo giá trị sống.
Kết quả là: con thử học vẽ, thử làm thơ, thử chạy bộ, thử trồng cây. Có cái thành công, có cái bỏ giữa chừng. Nhưng tất cả đều bắt đầu từ một điều:
Con không còn sợ “không giống kỳ vọng của ai đó.”
Gia đình không còn áp lực – mà có mặt cho nhau nhiều hơn
Vợ tôi nói: “Em thấy con thở đều hơn. Nó cười nhiều hơn. Nó dám tranh luận mà không lo bị quát.”
Tôi mỉm cười, vì tôi hiểu – chúng tôi không nuôi một “phiên bản hoàn hảo”, mà đang nuôi một đứa trẻ sống đúng nhịp của mình.
Không phải con tôi giỏi hơn trước. Mà là tôi đã buông bớt – để con được là mình nhiều hơn.
Và mối quan hệ giữa chúng tôi – không còn dựa vào kết quả, thành tích, hay sự đúng sai.
Mà dựa vào: có mặt – lắng nghe – và tin tưởng.
Tôi không cần con giỏi – tôi cần con sống thật, sống vui, sống đủ đầy – theo cách của con.
Bình an là món quà lớn hơn cả thành tích
Tôi từng nghĩ mình cần để lại cho con điều gì đó “có giá trị”: một sự nghiệp, một định hướng, một niềm tự hào. Nhưng rồi tôi nhận ra: điều quý giá nhất mình có thể trao – là một tuổi thơ không phải gồng mình để được yêu.
Một đứa trẻ lớn lên trong bình an sẽ học được cách yêu bản thân, chấp nhận mình, và bước ra thế giới không với tâm thế “phải chứng minh” – mà với lòng tin rằng: “Mình xứng đáng, ngay cả khi chưa đạt được gì.”
Khi tôi nuôi con không kỳ vọng, tôi bắt đầu cảm nhận lại chính đứa trẻ bên trong mình – từng mong một lời khen không gắn điều kiện, một ánh mắt dịu dàng không đi kèm so sánh.
Tôi chọn ngắt vòng lặp đó – không chỉ vì con tôi. Mà vì tôi tin, chúng ta xứng đáng được kết nối với con bằng một thứ tình yêu sâu hơn cả thành tích:
tình yêu không ràng buộc, không đo lường – chỉ hiện diện, chấp nhận, và cùng lớn lên.
Chọn buông kỳ vọng – để con được là chính mình
Nếu bạn từng thấy mình đặt quá nhiều kỳ vọng lên con – chỉ vì lo lắng, yêu thương, hoặc vì thói quen vô thức – thì bạn không một mình.
Tôi đã từng như vậy. Nhưng rồi, tôi học cách dừng lại – để lắng nghe, để thở, để nuôi con không kỳ vọng, và từ đó, bắt đầu thật sự kết nối.
Tôi mời bạn chia sẻ hành trình ấy tại chương trình Nuôi Con Đúng Cách – nơi mỗi người cha đều đang tập buông điều kiện, và giữ lại sự bình an cho thế hệ tiếp theo.
Bởi vì, tình yêu không điều kiện – là món quà lớn nhất mà một người cha tỉnh thức có thể để lại cho con mình.