Một buổi tối, con tôi khóc nức nở vì chiếc xe đồ chơi bị gãy. Tôi chạy lại, loay hoay gắn lại món đồ, rồi nói nhanh: “Không sao, ba sẽ mua cái khác.” Con vẫn khóc. Tôi gắt: “Nín đi! Có gì đâu mà khóc hoài vậy?” Nhưng con chỉ khóc to hơn – và lần này, không phải vì chiếc xe, mà vì… ba không hiểu gì cả.
Tôi đứng lặng. Trong lòng dâng lên cảm giác bất lực khó tả – như thể bị từ chối. Và rồi bất ngờ, trong một thoáng chạm, tôi nhận ra: tôi từng là đứa trẻ như vậy. Tôi cũng từng khóc vì mất một món đồ, vì bị bạn bắt nạt, vì thấy lạc lõng… nhưng mỗi lần như thế, tôi chỉ nghe: “Con trai gì mà mít ướt?” hoặc “Khóc nữa là ăn đòn!”
Tôi chưa từng được ai dỗ. Tôi không biết cảm giác đó như thế nào. Và giờ đây, tôi học cách dỗ con, bắt đầu từ việc thừa nhận một điều: tôi chưa từng được ai dịu dàng với nỗi buồn của mình.
Tôi lớn lên với mệnh lệnh, không với sự an ủi
Thời thơ ấu của tôi là một chuỗi những câu như “Giỏi thì nhịn đi”, “Khóc nữa thì biết tay!”, “Mạnh mẽ lên coi!”… Dần dần, tôi quen với việc giấu cảm xúc. Khi buồn, tôi cắn răng. Khi tổn thương, tôi lặng im. Khi ai đó khóc trước mặt, tôi cảm thấy lúng túng – hoặc… khó chịu.
Tôi không được dạy cách vỗ về. Không học cách ôm người khác khi họ đau. Tôi học cách sửa chữa, dập tắt, làm cho nhanh – nhưng không học cách chạm vào cảm xúc của người khác.
Và thế là khi làm cha, tôi lặp lại điều ấy với con mình.
Mỗi lần con khóc, tôi chỉ biết “giải quyết” – mua món mới, nói lý lẽ, hoặc dọa nạt. Nhưng con không cần món đồ mới. Con cần một người ngồi xuống, ôm con và nói: “Ba biết con buồn.”
Và tôi – người đàn ông từng nghĩ dỗ con là việc của mẹ – đã nhận ra mình thiếu một kỹ năng quan trọng nhất trong làm cha: kỹ năng dịu dàng.
Tôi bắt đầu học lại – bằng chính trái tim mình. Không từ sách vở, không từ video hướng dẫn – mà từ việc dỗ lại đứa trẻ ngày xưa trong tôi.
Khi tôi dỗ con bằng cách quay lại với đứa trẻ trong mình
Tôi không còn dỗ con bằng lời – mà bằng sự hiện diện
Trước đây, mỗi lần con buồn hay tức giận, tôi cố tìm lời để “lý giải”, “hợp lý hóa”, hoặc “giải quyết”. Nhưng càng nói, con càng thu mình lại. Cho đến một hôm, tôi thử làm một điều hoàn toàn khác: ngồi im.
Con khóc vì bị điểm kém. Thay vì hỏi “Sao con không học kỹ hơn?” tôi ngồi xuống cạnh con. Không nói gì. Chỉ đặt tay lên vai, chờ con tự mở lời. Mười phút sau, con nói khẽ: “Con thấy mình dở quá ba ơi.” Tôi nghẹn họng. Lúc ấy, tôi chỉ nói: “Ba hiểu mà. Ngày xưa ba cũng từng thấy như vậy.”
Con quay sang nhìn tôi – không phải ánh mắt sợ hãi, mà là ánh mắt được thấu hiểu. Và lần đầu tiên, tôi nhận ra: tôi học cách dỗ con không phải bằng câu trả lời – mà bằng sự có mặt và lòng đồng cảm.
Tôi bắt đầu dỗ chính mình – bằng những điều tôi chưa từng có
Tôi bắt đầu viết thư cho chính mình – đứa trẻ 7 tuổi từng khóc vì bị điểm thấp, từng lặng thinh khi cha la, từng ước có ai ôm mình khi buồn.
Tôi viết: “Ba biết con đã cố gắng lắm rồi.”
Tôi viết: “Không sao đâu, con không sai. Con chỉ đang lớn lên.”
Và tôi khóc – như thể bao nhiêu năm bị nén lại nay mới có chỗ để chảy ra.
Tôi hiểu rằng: người cha không học cách dỗ lại chính mình thì khó mà dỗ được con. Vì khi con khóc, nếu bên trong mình là một đứa trẻ chưa từng được an ủi – thì mình sẽ phản ứng bằng nóng nảy, gắt gỏng, hoặc thờ ơ. Nhưng nếu bên trong mình đã được ôm lấy, thì mình sẽ biết cách ôm con – bằng cả trái tim.
Tôi học cách chậm lại – để con cảm được mình
Tôi không còn dỗ con bằng câu “Không sao đâu” một cách vội vã. Tôi nói: “Con buồn thật hả?”, “Ba thấy con đang rất cố gắng đó.” Tôi ôm con khi con chưa nói gì. Tôi không bắt con nín – tôi để con khóc đủ.
Và điều kỳ diệu là: khi tôi học cách chấp nhận cảm xúc của con, tôi cũng bắt đầu chấp nhận những phần tổn thương trong chính mình – không còn xấu hổ, không còn né tránh.
Khi tôi biết dỗ con – con bắt đầu biết dỗ tôi lại
Tôi ngạc nhiên khi nghe con nói: “Ba đừng buồn nha”
Một buổi tối, sau một ngày làm việc đầy căng thẳng, tôi trở về nhà với tâm trạng nặng nề. Tôi cố giấu đi, nhưng ánh mắt và bước chân chắc đã nói lên tất cả. Con tôi – đang ngồi tô màu – nhìn tôi một lúc rồi nhẹ nhàng nói: “Ba đừng buồn nha. Con vẽ tặng ba nè.”
Tôi sững người. Không phải vì bức vẽ – mà vì sự quan tâm. Lúc ấy, tôi cảm nhận rõ ràng: con đã bắt đầu biết dỗ lại ba. Mà để có điều đó, tôi đã phải học – học cách dịu dàng với con trước, học cách dỗ con bằng cả trái tim.
Khi cha con không còn “giảng dạy” mà trở thành bạn đồng hành
Trước kia, mối quan hệ giữa tôi và con giống như một chiều: tôi dạy, con nghe. Tôi nói, con im. Tôi sửa, con chịu đựng. Nhưng từ khi tôi học cách dỗ con – không chỉ bằng lời nói, mà bằng sự thấu cảm – mối quan hệ ấy bắt đầu thay đổi.
Chúng tôi trò chuyện nhiều hơn. Không phải về “phải – sai”, mà là “cảm thấy thế nào”, “muốn ra sao”, “có cần ba không?” Con không ngại bày tỏ điều con thích, điều con sợ, điều con xấu hổ. Vì con biết: ở đây, có một người cha không cười nhạo, không giận dữ, không bỏ đi.
Và tôi – người từng vụng về trước cảm xúc – giờ đã biết ngồi bên con khi con không vui, biết yên lặng khi con cần thời gian, và biết nắm tay khi không cần nói gì thêm.
Gia đình không còn những khoảng im lặng nặng nề
Vợ tôi từng bảo: “Anh khác xưa thật rồi.” Trước kia, tôi hay phản ứng nhanh, muốn giải quyết mọi thứ, ít khi ngồi yên cùng cảm xúc của ai đó. Giờ thì khác. Khi vợ mệt, tôi không hỏi “Có chuyện gì?” ngay, mà chỉ rót ly nước, để sẵn bên cạnh. Khi cô ấy khóc, tôi không nói: “Đừng khóc nữa” – mà ngồi cạnh, chờ cô ấy dịu lại.
Cô ấy nói: “Có lẽ vì anh học cách dỗ con, nên học luôn cả cách dỗ vợ.” Tôi cười. Nhưng trong lòng thấy biết ơn. Vì hành trình tôi học cách dỗ con hóa ra đã chữa lành nhiều hơn một mối quan hệ.
Một người cha biết dỗ con – là người đã học cách ôm lấy chính mình
Không có ai dạy tôi cách dỗ con từ nhỏ. Tôi từng nghĩ “dỗ dành” là việc của mẹ, là mềm yếu, là cảm tính. Nhưng rồi, những lần con khóc mà tôi không biết làm gì, những ánh mắt hụt hẫng khi tôi gắt lên vì vụn vặt… đã cho tôi thấy: tôi cần học lại từ đầu – bằng trái tim.
Tôi học cách dỗ con, nhưng thực ra là đang học cách dỗ lại chính mình – đứa trẻ ngày xưa chưa từng được ai ôm khi buồn, chưa từng nghe câu “Không sao đâu con, ba ở đây rồi.”
Tôi đã đi qua những tháng ngày làm cha bằng bản năng – giờ tôi chọn làm cha bằng sự tỉnh thức. Tôi hiểu rằng: một người cha không chỉ cần mạnh mẽ, mà cần biết dịu dàng đúng lúc.
Chúng ta – những người đàn ông – không cần phải giấu tổn thương để làm trụ cột. Chúng ta cần học cách ôm lấy chính mình, để rồi có thể ôm con – bằng tình yêu không điều kiện, không vội sửa, không cần lời giải.
Vì đôi khi, điều con cần nhất, chỉ là một người cha biết ngồi lại – và dỗ con bằng sự hiện diện đủ đầy.
Một hành trình dịu dàng – bắt đầu từ một cái ôm
Nếu bạn từng thấy mình lúng túng trước nước mắt con, từng nổi nóng rồi hối hận, từng muốn dỗ con nhưng không biết bắt đầu từ đâu – thì bạn không một mình.
Tôi học cách dỗ con – từ khi tôi dám dỗ lại chính mình. Và điều kỳ diệu là: khi trái tim dịu lại, mọi kết nối bắt đầu sâu hơn, thật hơn.
Tôi mời bạn chia sẻ câu chuyện của mình tại chương trình Nuôi Con Đúng Cách – nơi những người cha đang học cách yêu con, yêu chính mình, và chữa lành từng vết thương cũ bằng sự hiện diện trọn vẹn.
Hành trình làm cha không bắt đầu từ hoàn hảo – mà bắt đầu từ một sự thật lòng.