Khi tiếng quát thay thế cho lời nói yêu thương
Có những buổi sáng bắt đầu bằng tiếng la:
“Dậy mau lên! Mẹ nói bao nhiêu lần rồi?”
“Con có nghe không đấy?”
“Lại làm đổ nữa! Bao nhiêu lần rồi mà không nhớ?”
Rồi buổi tối kết thúc trong tiếng thở dài, trong sự im lặng nặng nề giữa cha mẹ và con cái.
Không phải vì không yêu nhau.
Mà vì cả ngày… chỉ giao tiếp qua giận dữ.
Cha mẹ giận – vì quá tải.
Con giận – vì không được lắng nghe.
Và giữa hai cơn giận ấy, không còn lại khoảng không nào cho một cái ôm, một ánh mắt dịu dàng, hay một lời hỏi nhỏ: “Hôm nay con thế nào?”
Nhiều người lớn dần quát mắng như một phản xạ sinh tồn.
Càng bận, càng mệt – càng dễ hét.
Và rồi giận dữ trở thành ngôn ngữ mặc định trong gia đình.
Đứa trẻ – thay vì học cách lắng nghe, thấu hiểu, hợp tác –
chỉ học được một điều: “Hễ cha mẹ tức giận, là con sai.”
Chưa ai hỏi:
-
Con làm điều đó vì sao?
-
Lòng con đang cảm thấy thế nào?
-
Con cần điều gì hơn là một trận mắng?
Rất nhiều cha mẹ không hề biết:
Con không nhớ câu quát cụ thể.
Con chỉ nhớ rằng: mỗi lần con mở lời, là mẹ hét.
Và thế là, con im.
Không phải vì con ngoan.
Mà vì con sợ.
Khi một đứa trẻ học cách im lặng – thay vì học cách hiểu
Một đứa trẻ sinh ra đã biết bày tỏ cảm xúc.
Con biết khóc khi buồn.
Con biết hét lên khi giận.
Con biết níu tay khi cần được ôm.
Nhưng theo năm tháng, nếu mỗi lần con khóc, con bị quát:
“Im ngay!”
Nếu mỗi lần con sai, con bị dọa:
“Còn như thế nữa là mẹ không thèm yêu nữa!”
Nếu mỗi lần con thắc mắc, con bị chặn ngang:
“Đừng hỏi lắm!”
Thì dần dần, con sẽ không còn học cách hiểu mình – mà học cách… im lặng để sinh tồn.
Con sẽ ngắt kết nối với cảm xúc thật.
Con không biết mình buồn hay tức – chỉ biết rằng mình “không nên như vậy.”
Và thế là, thay vì học cách làm chủ bản thân, con chỉ học cách né tránh cơn giận của bố mẹ.
Khi đó, cha mẹ tưởng con ngoan hơn –
Nhưng thực ra, con chỉ đang lùi xa hơn.
Xa khỏi chính mình.
Xa khỏi bố mẹ.
Xa khỏi cơ hội học điều gì đó bằng sự tin tưởng.
Một đứa trẻ càng bị mắng nhiều, càng cần được nghe.
Một đứa trẻ càng im lặng nhiều, càng cần có ai đó ngồi xuống và nói:
“Mẹ thấy con đang cố gắng rồi đấy.”
“Không sao, sai thì sửa. Mình cùng nhau làm lại nhé.”
Nhưng nếu giận dữ là phản ứng duy nhất cha mẹ dùng để dạy con,
con sẽ tin rằng thế giới này không có chỗ cho sai sót, yếu đuối, hay cảm xúc thật.
Và rồi một ngày, khi con lớn lên,
con cũng có thể trở thành người lớn chỉ biết giao tiếp bằng giận dữ –
vì đã từng là đứa trẻ chưa từng được lắng nghe.
Có cách khác dịu dàng hơn – và vẫn đủ vững chãi
Con ơi,
Dạy con không có nghĩa là phải giận mới được lắng nghe.
Có những cách nhẹ nhàng – nhưng vẫn đủ rõ ràng, kiên định và đầy yêu thương.
Dưới đây là ba điều đơn giản nhưng có thể thay đổi toàn bộ không khí trong ngôi nhà:
Dừng lại một nhịp – trước khi nói điều làm con tổn thương
Giận dữ là cảm xúc tự nhiên.
Ai cũng từng nóng giận, đặc biệt khi mệt, khi căng thẳng, khi bị con thử thách giới hạn.
Nhưng điều khác biệt nằm ở đây:
Người trưởng thành dám dừng – sẽ không làm đau người khác bằng sự mất kiểm soát của chính mình.
Chỉ cần 1–2 giây dừng lại,
-
Hít vào một hơi.
-
Quay đi chỗ khác.
-
Hoặc chỉ đơn giản đặt tay lên tim và tự nhủ:
“Mình đang giận. Nhưng mình không muốn dạy con bằng giận dữ.”
Cơn giận sẽ trôi đi.
Nhưng lời mắng sẽ ở lại rất lâu trong tim con.
Nói về cảm xúc – thay vì hét lên về hành vi
Thay vì nói:
“Con hư quá! Con làm mẹ phát điên lên!”
Hãy thử:
“Mẹ đang rất mệt và hơi tức giận vì con làm đổ hết đồ chơi.”
Thay vì gán nhãn:
“Sao con lì vậy?!”
Hãy thử:
“Mẹ thấy con đang không vui khi phải cất đồ chơi, đúng không?”
Khi gọi tên cảm xúc –
Con học được rằng giận không phải điều xấu.
Nhưng cần nói ra một cách an toàn.
Điều con cần không phải là tiếng hét.
Điều con cần là một người lớn đủ bình tĩnh để dạy con cách hiểu mình.
Quay lại kết nối – khi cả hai đã bình tĩnh
Sau khi cơn giận đi qua, đừng bỏ mặc.
Hãy quay lại với con – bằng ánh mắt dịu dàng và một câu nói chân thật:
“Hồi nãy mẹ lớn tiếng – mẹ xin lỗi. Mẹ sẽ cố gắng không làm con sợ. Nhưng mẹ vẫn không đồng ý việc con xé sách.”
Lúc ấy, con không chỉ học được giới hạn –
Con còn học được sự chân thành, biết sửa sai, biết kết nối lại.
Và hơn hết – con học được rằng:
Không ai rời bỏ con – chỉ vì con đã từng làm sai.
Những câu nói con buột miệng – mà khiến bố mẹ rơi nước mắt
Có những lúc, trong vô thức, con trẻ buông ra một câu nói…
mà khiến người lớn phải chết lặng.
Không phải vì con hư.
Mà vì con đang phản chiếu lại chính cách cha mẹ đã đối xử với con.
“Con xin lỗi vì đã làm mẹ mệt…”
Một cậu bé 6 tuổi cúi đầu sau khi làm đổ nước lên sàn.
Không ai mắng con cả. Nhưng con vẫn nói.
Vì con đã quen với việc: mỗi lỗi nhỏ đều khiến người lớn khó chịu.
Con tưởng mệt mỏi của mẹ là do mình.
Con tưởng cảm xúc của cha mẹ là lỗi của con.
“Con biết rồi, con hứa không buồn nữa…”
Một cô bé 4 tuổi, sau khi bị mắng vì… khóc quá lâu.
Con học được rằng: buồn – thì bị la.
Nên con tập “không buồn” – để mẹ vui lòng.
Nhưng con ơi, buồn không phải lỗi.
Buồn cần được ôm.
Không phải bị dập tắt.
…
“Mẹ đừng hét nữa… con đang nghe mà”
Một đứa trẻ giơ tay lên như đang tự vệ.
Mắt con mở lớn, môi run run.
Không phải vì con không hiểu.
Mà vì con sợ – rằng thêm một câu nữa thôi,
là mẹ sẽ giận đến mức… rời đi.
…
Mỗi câu nói ấy – như một tấm gương.
Không phản chiếu con –
Mà phản chiếu chính cha mẹ.
Cách mà ta nói.
Cách mà ta nổi giận.
Cách mà ta “dạy con” – bằng nỗi sợ, thay vì yêu thương.
Nếu con từng nói những câu như vậy,
và hôm nay người lớn giật mình…
Thì đó không phải là kết thúc.
Đó là bắt đầu – của một hành trình nuôi dạy khác đi.
Cha mẹ không cần hoàn hảo – chỉ cần ngừng làm tổn thương
Con ơi,
Chẳng ai dạy chúng ta cách làm cha mẹ.
Chúng ta chỉ làm… theo những gì từng được thấy, từng được dạy,
và đôi khi – từng chịu đựng.
Có người lớn lên từ tiếng mắng, tiếng quát, tiếng đe nạt.
Lúc làm cha mẹ, cũng dùng những điều đó để “dạy lại” đứa trẻ bé xíu trước mặt mình.
Không phải vì ác.
Chỉ là vì… không biết cách nào khác.
Nhưng con à,
Không ai sinh ra đã giỏi làm cha mẹ.
Không ai yêu thương đúng cách mọi lúc.
Chúng ta sẽ nổi giận.
Sẽ có lúc nói lời không nên.
Sẽ có khi lỡ đánh vào tay con,
và rồi, đêm nằm, tự giận chính mình.
Vậy nên, điều quan trọng không phải là luôn đúng,
mà là dám sửa.
-
Một người cha biết dừng lại – sẽ dạy con lòng kiên nhẫn.
-
Một người mẹ biết nói lời xin lỗi – sẽ dạy con sự chân thành.
-
Một người lớn biết lắng nghe con sau khi giận – sẽ dạy con cách giữ gìn kết nối trong cả khi không hoàn hảo.
Bước ngoặt xảy ra
không phải khi con “không còn làm sai,”
mà khi cha mẹ không còn lấy giận dữ làm công cụ duy nhất để dạy dỗ.
Vì tình yêu thật – không làm người ta sợ.
Nếu hôm nay con muốn nói chuyện với con bằng trái tim…
Con ơi,
Nếu hôm nay con thấy mình đã từng lớn tiếng với con,
đã từng khiến ánh mắt con sợ hãi,
đã từng dùng giận dữ thay cho lời dạy…
thì hãy biết rằng:
Con không phải là người cha, người mẹ xấu.
Con chỉ là một người đang học lại – như bao người khác.
Và chỉ riêng việc con đang đọc đến những dòng này,
là con đã khác đi rồi.
Khác không phải vì con chưa từng sai,
mà vì con đã muốn hiểu – muốn sửa – và muốn yêu lại con mình một cách lành mạnh hơn.
👉 Nếu con muốn học lại cách trò chuyện với con bằng tình yêu thay vì giận dữ,
nếu con muốn nuôi con với sự dịu dàng mà chính mình từng thiếu,
hãy đến với ông Bụt và những người cha mẹ giống con tại:
Ở đó, con sẽ không bị phán xét.
Con sẽ không còn cô đơn.
Và con sẽ tìm thấy cách để nối lại sợi dây yêu thương – đã từng căng ra vì giận dữ.
Vì sau tất cả, đứa trẻ nào cũng chỉ cần một điều:
Được cha mẹ nhìn thấy – không phải bằng mắt… mà bằng trái tim.